Çevresel sinir sistemi

Endokrin Kontrol Mekanizması

Endokrin Sistemin Kontrol Mekanizması

Hormonların kandaki seviyeleri ve kanda bulunma süreleri, etkilerini gösterme bakımından önemlidir. Endokrin bezlerden salgılanan hormonlar kanda ancak belirli bir seviyeye ulaştıktan sonra etkilerini gösterirler. Hormonların etkileri kanda kaldıkları süre içinde devam eder. Kanda hormonların değer olarak çok az miktarlarda bulunduğu görülür. Bu miktarın azlığı veya çokluğu metabolizmada anormalliklere neden olur. Hormonlar işlevini tamamladıktan sonra genellikle yıkılarak vücuttan uzaklaştırılırlar. Gerektiği zaman endokrin bezler tarafından tekrar üretilerek kana verilir. Hormonların kanda kalma süreleri farklılık gösterebilir.
Hormonlar sinir sisteminin kontrolünde salgılanırlar fakat sinir sistemini de etkilerler. Bu nedenle endokrin ve sinir sistemlerine düzenleyici ve denetleyici sistemler denir.

…Vücuttaki çeşitli olayların düzenlenmesi ,farklı endokrin bezlerden salgılanan hormonların etkisiyle gerçekleştirilir.
…Örneğin; hipofizden salgılanan TSH miktarı tiroksin hormonu salgısıyla düzenlenir.
…Kandaki tiroksin miktarının artması hipofiz bezini etkileyerek TSH salgısının azalmasına neden olur.
Bu şekilde iki endokrin bezin karşılıklı olarak birbirini etkilemesi sonucu hormon miktarının düzenlenmesine Feedback mekanizması(geri bildirim) denir.
…Geri bildirim olayı hipofiz bezi ile diğer endokrin bezler arasında da görülür.
…Örneğin; hipofiz bezinin FSH salgılaması ,yumurtalıktan salgılanan östrojen miktarına göre ayarlanır.
…Kanda östrojen artarsa ,FSH salgısı azaltılır.
Sünger ve eğreltide sadece hormonal düzenleme vardır.
…Vücuttaki hücre ve dokulara besin ve oksijen taşınarak ve artık maddeler hücrelerden uzaklaştırılarak,bir iç denge oluşturulur.Bu iç dengeye homeostasi denir.
…İç ortamdaki bu denge korunduğu sürece hücreler yaşamaya devam eder.Organizmanın iç ortamının belli ve değişmez sınırlar içinde tutulması, sinir ve endokrin sistemin birlikte çalışması ile sağlanır.

-Endokrin bezlerin birbirini etkileyerek kandaki hormon düzeyinin ayarlanmasına geri bildirim (feed-back) denir.

-İki şekilde gerçekleşebilir;

1. Pozitif geri bildirim (Pozitif feed back): Hipofizin sürekli olarak bir endokrin bezi uyararak hormon üretimini sağlamasıdır.

-Pozitif geri bildirim mekanizmasında, hem uyarı hem de tepkinin arttığı görülür. Örneğin hipofizin arka lobundan salgılanan oksitosin hormonu hedef hücreye (rahim) kan yoluyla ulaştığında özel reseptörlere bağlanarak özgül bir yanıtın oluşmasını sağlar (rahim kaslarının kasılması). Oksitosin için oluşturulan yanıt pozitif geri bildirim döngüsü oluşturur, doğum esnasında ve sonrasında rahim kasılması devam eder.

-Oksitosin hormonu süt bezlerinden süt salgılanmasını da uyarır ve süt salgılanma mekanizmasında pozitif geri bildirim görülür.

2. Negatif geri bildirim (Negatif feed back): Bir endokrin bezden salgılanan hormon vücutta gerekli aktiviteyi gösterdikten sonra hipofizi etkileyerek, hipofizin hormon salgısını engellemesidir.

Negatif geri bildirim mekanizmasında, hormonun etki ettiği hücrede sentezlenen ürün, hormon salgılayan endokrin bezin aktivitesini baskılar. Örneğin hipofiz TSH salgılayarak tiroit bezini uyarır. Tiroit bezi kana tiroksin hormonu salgılar. Tiroksin hormonu kanda belli bir seviyeye ulaştığında hipofizi etkileyerek TSH salgısını azaltmasına neden olur.

Pozitif geri bildirim hormon üretimini ve tepkiyi artırırken negatif geri bildirim durumun eski hâline geri dönmesine yardımcı olur. Bu yüzden iç dengede (homeostasi) negatif geri bildirim daha çok görülür.

Şema: Vücudun su dengesinin düzenlenmesi

Şema: Hipotalamus, hipofiz ve böbrek üstü bezleri arasında geri bildirim mekanizması

Şema: Hipotalamus, hipofiz ve tiroit bezi arasındaki geri bildirim mekanizması

Şema: Dişi üreme sisteminin hormonlarla kontrolü

Şema: Erkek üreme sisteminin, hormonlarla kontrolü